Borden 16 t/m 20 laten een beeld zien van het IJmuiden uit het uitbreidingsplan van de heren Bik en Arnold van de Maatschappij IJmuiden, voorheen de Burgermaatschap, zoals dat is geraliseerd eind 19e/begin 20e eeuw. Straten, plein, kerken en vooral veel winkeltjes.
Oud-katholieke en Gereformeerde kerk
Met het toenemen van de bevolking ontstond behoefte aan kerken. In IJmuiden waren vele gezindten tezamen gekomen, vaak samenhangend met de plaats van afkomst. De vissers uit Egmond waren grotendeels Oud-Katholiek. De visserij verplaatste zich naar IJmuiden en vissers, visventers en kleine handelaren werden gedwongen hun bedrijf te verhuizen. In de beginperiode vonden de kerkelijke bijeenkomsten plaats in een oude bouwkeet en daarna in hotel Willem Barendz aan de Kanaalstraat. In 1889 kocht de parochie voor fl. 1.800 een stuk grond aan de Breesaapstraat en bouwde hier de eerste kerk, tegenwoordig het Thaliatheater. Al gauw werd de kerk te klein en vond de Oud-Katholieke parochie aan de Wilhelminakade een ruimer onderkomen in de Engelmunduskerk.
De Vrienden van de Waarheid vergaderden in een oude bouwkeet aan de Strandboulevard en later in een boerenschuur op de Heide. Onder leiding van meester Pieter Vermeulen nam de gemeente snel in omvang toe. Aan de IJmuiderstraatweg, ter hoogte van de Hoge Berg, werd een Gereformeerde Kerk gebouwd. Door de toename van de bevolking van IJmuiden besloot het kerkbestuur in 1903 een nieuwe kerk te bouwen aan de Koningin Wilhelminakade. De kerk is tijdens de Tweede Wereldoorlog door een bominslag onherstelbaar vernield.
Bloemstraat en Bakkertje Bier
Dhr. Bik van de Maatschap IJmuiden heeft aan diverse straten een naam gegeven, die later door het gemeentebestuur zijn bevestigd. De Bloemstraat werd in 1899 vernoemd naar J. C. Bloem, commissaris van de Maatschappij IJmuiden en oud-minister van Financiën. De Cronjéstraat werd in 1904 vernoemd naar de Zuid-Afrikaanse Generaal P.A. Cronjé.
In de Cronjéstraat was tot 2014 slijterij De Oude Jutter gevestigd. Daarvoor zat de drankenzaak van Bakkertje Bier naast de Oud-Katholieke kerk. In de jaren na de oorlog verleende Bakker de eerste hulp bij ongelukken in IJmuiden. Als er een noodmelding kwam zette ‘Bakkertje’ een Rode Kruisvlag op het spatbord van z’n auto, een gewone personenwagen, en reed luid toeterend naar het ongeval. Ziekenvervoer en Ongevallendienst Gebroeders Kloosterhuis heeft deze functie later overgenomen. Op de hoek met de Bloemstraat was de de eerste ‘losse’ winkel van de latere textielketen Zeeman gevestigd.
Koningsplein
Aan het Koningsplein waren voor de Tweede Wereldoorlog veel winkels met woningen erboven gevestigd. De winkels zorgden voor reuring en gezelligheid. Op het Koningsplein staat een pand met een driehoekige vloer en op de muur geschilderd ‘Old Clothes New’. Het verhaal gaat dat een vissersvrouw een gesprek had aangevraagd bij Scheveningen Radio. In dit ‘roepje’ vermelde ze ook dat het pak van haar man gestoomd was bij ‘Oude Kloten Nieuw’, sindsdien heette de stomerij ‘Oude Klootjes Nieuw’.
Op vrijdagmiddag kwam de kruidenier De Pagter ‘het boekje halen’ bij de huisvrouwen. De volgende dag werden boodschappen in een mand thuis bezorgd. Een gezin had geluk als ze het elke week konden betalen. Anders werd het bedrag opgeschreven totdat het salaris werd betaald. Soms werkte een vader op de walvisvaart en kon het weken duren voordat hij thuis kwam met geld.
Gebouw van de Christelijke Belangen
In het duin, tegenover de Emmastraat, bouwde de Hervormde gemeenschap in 1888 een kleine kerk, het ‘Gebouw voor Christelijke Belangen’, de architect was H.M. Tamminga. De bouw was te danken aan het Comité Christelijke Belangen met aanzienlijke dames als A.H. en M.A.H. Insinger, Baronesse van Tuijl van Serooskerke en Jonkvrouwe Van de Poll. De kerk werd druk bezocht door godvruchtige vissers afkomstig uit Middelharnis, Pernis, Maassluis en Vlaardingen. Broeder W. Wesseldijk, in 1892 aangesteld, vond dat in deze ongebonden gemeenschap het onderrichten van de jeugd een eerste vereiste was en overtuigde het comité van de noodzaak van een Christelijke school in IJmuiden. Hij stichtte het ‘vierduitenfonds’ – 2,5 cent per week – dat door de hele IJmuidense bevolking werd gesteund. Zelfs het Koninklijk Huis steunde de actie. In 1897 werd naast de kerk een school met drie lokalen en een woning voor het schoolhoofd gebouwd en naast de kosterij kwam een kleuterschooltje, het zogenaamde ‘Polkaschooltje’, later vervangen door de Van Tuijl kleuterschool.
Na de inwijding van de nieuwe Hervormde kerk aan de Rijksweg in 1911, is het eerste kerkje in gebruik genomen als kinderkerk en verenigingsgebouw. In de Eerste Wereldoorlog waren er in de kerk en de school Nederlandse militairen gelegerd. Tijdens de mobilisatie in 1939 werden de gebouwen ingericht als kazerne. Na de capitulatie van Nederland trokken de Duitsers erin en na de bevrijding werden er politieke delinquenten in ondergebracht. Het kerkje werd in 1968 gesloopt en diende zijn laatste jaren als garage.
Oranjestraat en hotel Augusta
Om verkering te krijgen liep je voor de oorlog Het Rondje. Rijen opgepoetste jongeren liepen in tegengestelde richting aan beide zijde van de straat. Deze ‘meidenmarkt’ had verschillende stille plekjes zoals het Hoekje van List of de Klaagmuur van de PEN-centrale. Er waren twee rondjes. Het Bierrondje: Willemsplein – Amstelstraat tot aan het Koning Willemshuis –Kanaalstraat tot aan speelgoedwinkel Hoogerduin – Visseringstraat tot aan ’t Hoekje van List – Prins Hendrikstraat – Willemsplein. Dit rondje liep langs veel cafe’s. Conflicten tussen buitenlandse zeelieden of tussen IJmuidenaren en Beverwijkers werden hier uitgevochten, soms met het mes. Het Kwattarondje was veiliger: Amstelstraat – Kanaalstraat – langs het postkantoor tot aan hotel Nommer Eén – Oranjestraat tot aan Prins Hendrikkade en later hotel Augusta.
Hotel Augusta is gebouwd in 1907 en dankt haar naam aan Augusta Victoria, de gemalin van de Duitse keizer Wilhelm II. Augusta overleefde als gebouw de Tweede Wereldoorlog. De familie Heere bleef eigenaar totdat de huidige eigenaars, John en Monique van Waveren, het hotel in 1984 overnamen. Op dat moment was het pand niet meer dan een bouwval. Het restaurantgedeelte is nog origineel. Het saloncafé was vroeger sigarenhandel Dorresteijn en is later overgenomen door poelier Onrust, gerund door ”Arie Kip”. Weer later is het buurpand (nu Oranjelounge) erbij getrokken. Waar zich receptie, ontbijtzaal en Kroonzaal bevinden, zat voorheen de manufacturenzaak van de familie Botman en op de hoek zat de Baptistengemeente.
