Borden 1 t/m 5 vertellen over het Noordzeekanaal en de sluizen. IJmuiden is ontstaan na het gereed komen van het Noordzeekanaal in 1876. Koning Willem III gaf IJmuiden haar naam: mond van het IJ. Tegelijkertijd met het openen van het kanaal waren Kleine en Zuidersluis Gereed. Ook de Noord- en Zuidpier dateren uit die tijd. De Midden- en Noordersluis dateren uit latere jaren. In 2016 starten de werkzaamheden voor een nieuwe grote sluis.
De aanleg van het kanaal en de sluizen
De graafwerkzaamheden voor het 21 kilometer lange Noordzeekanaal, begonnen in 1865 en vormden een werkloosheidsbestrijdingsproject. Het kanaal door Holland op z’n smalst, moest zorgen voor een snelle scheepvaartverbinding tussen Amsterdam en de Noordzee. De Amsterdamse Kanaal Maatschappij verwierf het landgoed De Breesaap van de heren Bik en Arnold en de graafwerkzaamheden konden beginnen. Kanaalgravers uit alle delen van Nederland werkten en leefden onder erbarmelijke toestanden. Koning Willem III opende op 1 november 1876 het kanaal, de Kleine sluis en de Zuidersluis. Daarbij kreeg de nieuwe havenmond officieel de naam IJmuiden. De Middensluis kwam in 1896 gereed en de Noordersluis in 1928. De Noordersluis was destijds de grootste sluis ter wereld en was 400 meter lang, 50 meter breed en 15 meter diep.
Forteiland
Aan de overkant ligt het Forteiland. Het fort maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam, UNESCO werelderfgoed, en is gebouwd tussen 1881 en 1888. Het werd pas een eiland met het verbreden van het kanaal en de aanleg van de Noordersluis in 1929. Tijdens de Eerste Wereldoorlog lag er een kampement langs de Kanaaldijk tussen de sluizen en de PEN-centrale. De vele bunkers in IJmuiden dateren uit de Tweede Wereldoorlog toen de Duitsers Festung IJmuiden als een belangrijk punt in de Atlantik Wall hadden aangemerkt.
Kop van de Haven en de veerdiensten
De Kop van de Haven ontstond door de opening van de Vissershaven in 1896. Er waren verschillende veerdiensten om voetgangers naar het strand of over het kanaal naar de overkant te brengen. De bekendste zijn Japie Overzet, het veer tussen de Kop van de Haven en het strand en het Pontje van Donkersloot tussen het Klaphekkie en Hoogovens en de papierfabriek Crown van Gelder. Japie overzet onderhield ook de sleepdienst in de haven en is later overgegaan in handen van Iskes. Wijsmuller is een oud bedrijf in IJmuiden en verzorgt sleepdiensten op zee. Rederij Goedkoop verzorgde tijdens en kort na de aanleg van de sluizen een sleepdienst tussen Amsterdam en IJmuiden en Alkmaar Packet heeft tussen 1920 en 1950 een passagiers- en goederenlijn onderhouden over het Noordzeekanaal.
De eerste bewoning van IJmuiden
Aan het Sluisplein is de eerste bewoning van IJmuiden ontstaan met sluiswachters- en kommiezenwoningen. In dit gebied heeft ook de eerste particuliere visafslag van Reijer Visser gestaan, de ijsfabriek Koelhuis IJsvries en verder is het Loodswezen er nog steeds gevestigd en staat er het oude telegraafhuisje.
IJsfabrieken
Rond 1890 werd het ‘buikjes vullen’ van vis met zout vervangen door het koelen met ijs. Eerst werden ijspakhuizen of koelhuizen gebouwd, waar het ijs uit de vijvers van de landgoederen of helemaal uit Noorwegen werd opgeslagen. Enige jaren later maakten fabrieken als de NV IJsfabriek IJmuiden, IJsfabriek De Noordpool en NV Kristalijsfabriek Groenland kunstijs aan de Zuidzijde van de Vissershaven. De NV IJsfabriek, het latere Koelhuis IJsvries aan het Sluisplein uit 1911, was de eerste ijsfabriek in de buurt van de vishallen.
